LEÇON N°40 ** - Le corbeau, le cerf & le loup.
Jean de La Fontaine aurait-il influencé les poètes et conteurs khmers ? Car on retrouve son empreinte dans de nombreux contes et histoire. C'est-à-dire, qu'au Royaume, il est coutume de mettre en scène des animaux pour instruire les enfants.
Grâce au caractère attribué à chaque animal, on laisse deviner qui est mit en cause. Le Lion représente le pouvoir du roi, le Chat, l'hypocrite, le Renard et le Loup, les rusés...
Permettez-moi de vous conter l'histoire du "Cerf, du corbeau et du loup" qui vous permettra d'apprendre de nouveaux mots, très simples et faciles à retenir. N'oubliez pas d'étudier les analyses de textes.
-------------
L'histoire du cerf, du corbeau et du loup.
រឿង ក្ដាន់ ក្អែក និង ចចក ។
Rrueurng Kadane Ka'êk nœng tïâtïâ.
-------© 1 ©-------
Le cerf et le corbeau sont des amis qui vivent paisiblement.
ក្ដាន់ និង ក្អែក ជា មិត្ត នឹង គ្នា រស់នៅ យ៉ាង សុខសាន្ត ។
Kadane nœng Ka'êk thïr meut nœng knir rrou'e neuw yaing soksane.
-------
Kadane ក្ដាន់ = cerf.
nœng និង = et.
Ka'êk ក្អែក = corbeau.
thïr ជា = être / sont...
meut nœng knir មិត្ត នឹង គ្នា = des amis (expression pour une amitié réciproque).
rrou'e neuw រស់នៅ = vivre / habiter...
yaing soksane យ៉ាង សុខសាន្ត = paisiblement (le mot yaing placé devant un nom le transforme en adverbe. Le mot soksane signifie la "paix". Donc, yaing soksane = paisiblement).
-------© 2 ©-------
Un jour, le loup voit le cerf, alors il va lui parler et insiste jusqu'à le persuader de lui faire confiance.
ថ្ងៃ មួយ ចចក ឃើញ ក្ដាន់ ក៏ ចូលទៅ និយាយ បញ្ចុះបញ្ចូល ទាល់តែ ក្ដាន់ ទុកចិត្ត ។
Thg'naye mouye tïâtïâ kheugne kadane kâ tïol teuw niyèye bâgne'tïô bâgne'tïôl toal taè kadane toktïèt.
-------
Thg'naye mouye ថ្ងៃ មួយ = un jour. (correspond également à notre "Il était une fois").
tïâtïâ ចចក = le loup.
kheugne ឃើញ = voir.
kadane ក្ដាន់ = le cerf.
kâ ក៏ = alors.
tïol teuw niyèye ចូល ទៅ និយាយ = aller parler à / entrer en conversation.
bâgne'tïô bâgne'tïôl បញ្ចុះ បញ្ចូល= convaincre / persuader...
toal taè ទាល់ តែ = insister jusqu'à.
toktïèt ទុកចិត្ត = faire confiance / avoir confiance.
-------© 3 ©-------
Les deux animaux demandent mutuellement à être amis.
សត្វ ទាំង ពីរ សុំ គ្នា ធ្វើ ជា មិត្ត ។
Sat téaing pi sôm knir thweu thïr meut.
-------
Sat សត្វ = animal.
téaing pi ទាំង ពីរ = tous les deux.
sôm knir សុំ គ្នា = demander mutuellement (demander l'un l'autre).
thweu ធ្វើ = faire.
thïr ជា = être.
meut មិត្ត = ami.
-------© 4 ©-------
Le corbeau connaissant la ruse du loup, alors dit au cerf de stopper sa relation, cependant le cerf refuse.
ក្អែក ដឹង ពី ល្បិច ចចក ក៏ ប្រាប់ ក្ដាន់ ឲ្យ ឈប់ ទាក់ទង តែ ត្រូវ ក្ដាន់ បដិសេធ ។
Ka'êk dœng pi le'bèït tïâtïâ kâ prrap kadane aoye tchoup tèrtong taè troeuw kadane padé'sète.
-------
Ka'êk ក្អែក = corbeau.
dœng pi ដឹង ពី = connaître de / connaissant.
le'bèït ល្បិច = ruse / ruser.
tïâtïâ ចចក = le loup.
kâ ក៏ = alors.
prrap ប្រាប់ = dire.
aoye tchoup ឲ្យ ឈប់ = demander de stopper.
tèrtong ទាក់ទង = relation.
taè trœuw តែ ត្រូវ = cependant (pour une action contraire).
kadane ក្ដាន់ = le cerf.
padé'sète បដិសេធ = refuser / rejeter... (mot Pâli).
-------© 5 ©-------
Un soir, le loup voit un piège de chasseur, alors il persuade le cerf de chercher subsistance à cet endroit, afin que le cerf soit pris au piège.
ល្ងាច មួយ ចចក ឃើញ អន្ទាក់ ព្រាន ក៏ បបួល ក្ដាន់ ទៅ រកស៊ី នៅ ទីនោះ ដើម្បី ឲ្យ ក្ដាន់ ជាប់ អន្ទាក់ ។
Lag'nïèt mouye Tïâtïâ kheugne antèr prrirne kâ boboule kadane teuw rroksi neuw ti nou'e daeumbèye aoye kadane thïoap antèr.
-------
Lag'nïèt mouye ល្ងាច មួយ = un soir.
antèr អន្ទាក់ = piège.
prrirne ព្រាន = chasseur.
prrirne ព្រាន = chasseur.
antèr prrirne អន្ទាក់ ព្រាន= piège de chasseur.
kâ ក៏ = alors.
bâboule បបួល = convaincre / persuader.
kadane ក្ដាន់ = le cerf.
teuw rroksi ទៅ រកស៊ី = chercher de la nourriture... (pour l'humain, cela revient à chercher du travail).
neuw ti nou'e នៅ ទីនោះ = à cet endroit.
daeumbèye aoye ដើម្បី ឲ្យ = afin de.
thïoap antèr ជាប់ អន្ទាក់ = pris au piège.
-------© 6 ©-------
Le cerf croit et obéit au loup, ainsi il trébuche et est pris au piège du chasseur.
ក្ដាន់ ជឿ តាម ចចក ក៏ ភ្លាត់ ទៅ ជាប់ អន្ទាក់ ព្រាន ។
Kadane thïueur tam tïâtïâ kâ phloate teuw thïoap antèr prrirne.
-------
kadane ក្ដាន់ = le cerf.
thïueur ជឿ = croire.
tam តាម = suivre / obéir.
phloate = trébucher...
teuw = aller.
thïoap antèr prrirne ជាប់ អន្ទាក់ ព្រាន = pris au piège du chasseur.
-------© 7 ©-------
Le cerf crie, appelle le loup à l'aide, mais le loup fait celui qui n'entend pas.
ក្ដាន់ ស្រែក ហៅ ឲ្យ ចចក ជួយ តែ ចចក ធ្វើ មិន ឮ ។
Kadane sraèk ha'euw aoye tïâtïâ thïouye taè tïâtïâ thweu moen leu.
-------
kadane ក្ដាន់ = le cerf.
sraèk ស្រែក = crier.
ha'euw ហៅ = appeler.
aoye tïâtïâ thïouye ឲ្យ ចចក ជួយ = pour le loup aide.
taè តែ = mais.
tïâtïâ ចចក = le loup.
thweu moen leu ធ្វើ មិន ឮ = faire celui qui n'entend pas.
-------© 8 ©-------
Le loup court se cacher dans un taillis de la forêt, attend pour voir le cerf s'efforcer à s'échapper, s'épuiser et le mangera.
ចចក រត់ ពួន ក្នុង គុម្ពោត ព្រៃ ចាំ មើល ក្ដាន់ រើ បម្រះ អស់ កម្លាំង វា នឹង ស៊ី ។
tïâtïâ rrotte poune knong koumpaût prèye tïam meule kadane rreu bâmrrä â kâmlaing wir nœng si.
-------
tïâtïâ ចចក = le loup.
rrotte រត់ = courir.
poune ពួន = se cacher.
knong ក្នុង = dans.
koumpaût គុម្ពោត = bosquet / taillis.
prèye ព្រៃ = forêt.
tïam meule ចាំ មើល = attendre de voir / attendre pour voir...
kadane ក្ដាន់ = le cerf.
rreu bâmrrä រើ បម្រះ = s'efforcer de s'échapper de...
â kâmlaing អស់ កម្លាំង = épuiser / sans force...
wir nœng si វា នឹង ស៊ី = et le mangera (wir = il / le, correspond à Cerf. nœng = temps futur. si = manger pour les animaux).
-------© 9 ©-------
Le corbeau, ne voyant pas le cerf, vole rapidement, le cherche, puis aperçoit le cerf pris au piège.
ក្អែក ពុំឃើញ ក្ដាន់ ខំហើរ រក ក៏ ប្រទះ ឃើញ ក្ដាន់ ជាប់ អន្ទាក់ ។
Ka'êk pôm kheugne kadane khâm ha'eu rro kâ prrotèr kheugne kadane thïoap antèr.
-------
Ka'êk ក្អែក = corbeau.
pôm kheugne ពុំឃើញ = ne voit pas / ne voyant pas...
khâm ខំ = s'efforcer.
khâm ខំ = s'efforcer.
ha'eu ហើរ = voler.
khâm ha'eu ខំ ហើរ = s'efforcer de voler (ici, au sens voler rapidement).
kâ ក៏ = alors / puis...Protèr keugne ប្រទះ ឃើញ = apercevoir.
thïoap antèr ជាប់ អន្ទាក់ = pris au piège.
-------© 10 ©-------
Le corbeau dit au cerf et de feindre d'être mort quand le chasseur arrive.
ក្អែក ប្រាប់ ក្ដាន់ ឲ្យធ្វើ ពុត ជា ងាប់ នៅ ពេល ព្រាន មក ដល់ ។
Ka'êk prrap kadane aoye thweu pout thir g'noap neuw péle prrine mok dal.
-------
Ka'êk ក្អែក = corbeau.
prrap ប្រាប់ = dire.
aoye thweu ឲ្យធ្វើ = donner à faire / ordonner. (ici, ces deux mots sont utilisés pour ordonner).
pout thir g'noap ពុត ជា ងាប់ = feindre d'être mort / faire le mort...
Neuw péle នៅ ពេល = quand.
prrine ព្រាន = chasseur.
mok dal មក ដល់ = arriver.
-------© 11 ©-------
Le corbeau se parlant à lui-même dit :
Quand le chasseur aura libéré le piège, le corbeau fera un signe au cerf, pour qu'il bondisse et court rapidement.
ពេល ព្រាន ដោះ អន្ទាក់ រួច ក្អែក នឹង ធ្វើ សញ្ញា ឲ្យ ក្ដាន់ ស្ទុះ បោល ឲ្យ លឿន ។
Péle prrine dâ antèr rrouït Ka'êk nœng thweu sagna aoye kadane stou baol aoye lueurne.
-------
péle ពេល = quand.
prrine ព្រាន = chasseur.
dâ ... rrouït ដោះ ... រួច = libérer qq'un / libérer qq'chose
antèr អន្ទាក់ = piège.
dâ antèr rrouït ដោះ អន្ទាក់ រួច = aura libéré le piège (action terminée).
nœng thweu នឹង ធ្វើ = faire (au temps futur).
sagna សញ្ញា = signe.
aoye kadane ឲ្យ ក្ដាន់ = pour que le cerf.
stou ស្ទុះ = bondir.
baol បោល = courir (pour un animal).
lueurne លឿន = rapide / rapidement.
-------© 12 ©-------
Le chasseur arrive, voit le cerf pris au piège, comme mort, puis enlève le piège.
ព្រាន មកដល់ ឃើញ ក្ដាន់ ជាប់ អន្ទាក់ ដេក ស្ដូក រួច ដោះ អន្ទាក់ ចេញ ។
Prrine mok dal kheugne kadane thïoap antèr dék se'dau rrouït dâ antèr tïègne.
-------
Prrine mok dal ព្រាន មកដល់ = le chasseur arrive.
kheugne kadane ឃើញ ក្ដាន់ = voir le cerf.
thïoap antèr ជាប់ អន្ទាក់ = pris au piège.
dék se'dau ដេក ស្ដូក = allonger sur le dos, comme mort (dans cette phrase, il faut l'interprété par : faisant le mort)
Rrouït រួច = alors / puis.
dâ ... tïègne ដោះ ... ចេញ = enlever quelque chose.
dâ antèr tïègne ដោះ អន្ទាក់ ចេញ = enlever le piège.
-------© 13 ©-------
Le corbeau voyant cela, alors crie : Croa Croa...
ក្អែក ឃើញ ដូច្នោះ ក៏ ស្រែក ខ្វកៗ ។
Ka'êk kheugne doït'tchnâ kâ srraèk Kho'â Kho'â.
-------
Ka'êk ក្អែក = le corbeau.
kheugne ឃើញ = voir.
doït'tchnâ ដូច្នោះ = cela.
kâ ក៏ = alors / donc.
srraèk ស្រែក = crier.
Kho'â Kho'â ខ្វកៗ = cri du corbeau en khmer. LOL.
-------© 14 ©-------
Le cerf bondit, court, entre dans la forêt.
ក្ដាន់ ស្ទុះ បោល ចូល ទៅ ក្នុង ព្រៃ ។
kadane stou baol tïol teuw knong prrèye.
-------
kadane ក្ដាន់ = cerf.
stou ស្ទុះ = bondir.
baol បោល = courir (pour un animal).
tïol teuw ចូល ទៅ = entrer.
knong ក្នុង = dans.
prrèye ព្រៃ = forêt.
-------© 15 ©-------
Le chasseur alors bondit pour prendre le javelot, le lance en visant dans la direction du cerf - mais, par bonheur, arrive sur l'endroit où se cachait le loup.
ព្រាន ក៏ ស្ទុះ ទៅ យក លំពែង ពួយ សំដៅ ក្ដាន់ - តែ ជួនជា ចំ កន្លែង ចចក សម្ងំ នៅ ។
Prrine kâ stou teuw yo lômpèng pouye Sâmdaeuw kadane - Taè thïoune'thïr tïam kanlaèng tïâtïâ Sâmg'nang neuw.
-------
Prrine kâ stou ព្រាន ក៏ ស្ទុះ = le chasseur alors bondit.
teuw yo ទៅ យក = pour prendre / aller prendre...
lômpèng លំពែង = javelot / lance.
pouye ពួយ = lancer en visant.
Sâmdaeuw សំដៅ = vers / dans la direction de...
Taè thïoune'thïr តែ ជួនជា = mais, par bonheur.
tïâm ចំ = arriver sur (pour quelque chose qui arrive sur une cible).
kanlaèng កន្លែង = endroit.
Sâmg'nang neuw សម្ងំ នៅ = où l'on se cache.
-------© 16 ©-------
Ce javelot tombe directement sur le loup qui meurt à ce moment-là.
លំពែង នោះ ធ្លាក់ ត្រូវ ចចក មរណា នា ពេល នោះ ទៅ ។
Lômpèng nou'e thlèr troeuw tïâtïâ morrona nir péle nou'e teuw.
-------
Lômpèng nou'e លំពែង នោះ = ce javelot.
thlèr troeuw ធ្លាក់ ត្រូវ = tomber directement.
morrona មរណា = mourrir (se prononce aussi Mèr'rrèr'na si l'on respecte la langue "Pâli").
nir péle nou'e teuw នា ពេល នោះ ទៅ = à ce moment-là (expression qui signifie "instantanément").
------ Morale de l'histoire ------
Savoir choisir ses amis certains sont mauvais, d'autres sont bons.
Quand je vous disais que nos conteurs Khmers aimaient Jean de La Fontaine...